Een Spoorweg op Sumatra gebouwd door Japanse gevangenen tijdens de Tweede Wereldoorlog (1943 - 1945)
Krijgsgevangenen in barak plein, Singapore
Tussen 1941 en 1945 veroverde Japan duizenden krijgsgevangenen. De overgrote meerderheid van geallieerde gevangenen werd tijdens de eerste maanden van de oorlog in het Verre Oosten gevangen genomen. Gevangenen werden uit de Filippijnen, Nederlands-Indië, Hong Kong, Malaya en Birma gehaald toen deze landen werden veroverd.
​
Terwijl ontwapende soldaten ronddwaalden in afwachting van hun lot in Manilla, Singapore, Hong Kong en Rangoon, overwogen ze een leven achter prikkeldraad. Ze waren slecht voorbereid voor de gruwelijke paar jaar die nog zouden komen.
​
In de weken die volgden slonk hun rantsoen, verdwenen medicijnen en werd het Japanse beleid onthuld. Ze werden uitgezonden om te werken in oerwouden, verzengende vlaktes, mijnen en steengroeven. Ze begonnen te begrijpen dat ze in de ogen van hun ontvoerders slaven waren geworden.
​
Volgens historicus Akira Fujiwara had keizer Hirohito op 5 augustus 1937 het besluit om de beperkingen van het internationale recht (het Haags Verdrag) met betrekking tot de behandeling van krijgsgevangenen op te heffen geratificeerd. De kennisgeving adviseerde stafofficieren om te stoppen met het gebruik van de term "krijgsgevangenen". De Conventie van Genève stelde krijgsgevangenen van sergeant (en hoger) vrij van handarbeid en bepaalde dat gevangenen die werk verrichtten extra rantsoenen en andere essentiële zaken moesten krijgen. Japan heeft de conventie niet gevolgd omdat het geen ondertekenaar van de conventie was; zij hadden echter de conventie over zieken en gewonden geratificeerd.
De route van de Pakan Baroe Doden Spoorweg
In 1944, met een afnemende voorraad van lokale Romusha, werd besloten om krijgsgevangenen uit heel Nederlands-Indië en de Stille Oceaan te brengen.
​
Ongeveer 5000 geallieerde gevangenen werden naar Sumatra gebracht om te werken. De meerderheid van deze gevangenen werd twee jaar eerder op Java gevangen genomen toen generaal-majoor R. T. Overakker het KNIL-leger en de kolonie overgaf (ongeveer 4000). De andere nationaliteiten waaruit het personeel bestond, waren Britse (ongeveer 1000), Australische, Amerikaanse en Nieuw-Zeelanders. (300 totaal)
​
De gevangenen werden ondergebracht in kampen langs de spoorweg met de eerste krijgsgevangenen die op 19 mei 1944 in kamp 1 in Pekanbaru arriveerden.
​
Naarmate de spoorlijn vorderde, bouwden de gevangenen bruggen over brede rivieren, dijken door de jungle en stekken door heuvels en rond kliffen. aan hen gegeven door hun Japanse ontvoerders. Ze kregen bijvoorbeeld elke dag een kopje gepelde rijst zonder de vitamine-rijke schil. Als een gevangene ziek was, kregen ze een half rantsoen van ongeveer 800 calorieën per dag. Deze rantsoenen werden vervangen door: ratten die een constante metgezel waren in de kampen, maden die te vinden waren in de latrines en al het andere dat eetbaar leek langs de spoorweg.
Een potloodtekening door een krijgsgevangene tijdens de oorlog in kamp 2 (1945) Courtesy of geheugenvannederland.nl
Gevangenen die onwel werden, werden overgebracht naar kamp 2 aan de rand van Pekanbaru waar de behandeling was gebaseerd. De enkele artsen werkten in niet-steriele omgevingen met beperkte apparatuur, medicijnen en antibiotica. Tropische zweren leidden vaak tot amputaties, zonder verdoving en maden werden gebruikt om wonden schoon te maken door dood weefsel weg te eten. De bevolking van kamp 2 tijdens zijn operatie was ongeveer 800.
​
Toen de oorlog eindigde op 15 augustus 1945, waren ongeveer 700 krijgsgevangenen gestorven waarbij veel gevangenen stierven aan ondervoeding, beriberi, malaria en dysenterie.
Krijgsgevangenen in kamp 2A (Argus-collectie)
Tussen 24 en 30 augustus werden de gevangenen in de kampen langs het spoor per spoor teruggebracht naar Pekanbaru, waar velen van hen vernamen dat de oorlog voorbij was. De ziekste gevangenen werden voor behandeling naar Singapore getransporteerd, de rest volgde kort daarna. De laatste gevangenen werden op 25 november vervoerd.
​
Meer dan een kwart van de westerse krijgsgevangenen verloren hun leven in Japanse gevangenschap. Dit vertegenwoordigde de ontbering en wreedheid, bekend bij Russische en Joodse gevangenen van de nazi's, maar schokkend voor het Amerikaanse, Britse en Australische publiek.
Een zieke krijgsgevangene die wordt geëvacueerd (Argus-collectie)